Arab raqamlari — bu biz kundalik hayotda ishlatadigan raqamlar. Arab raqamlari quyida tasvirlanngan.

$0,1,2,3,4,5,6,7,8\mathrm{va}9-$ arab raqamlaridir. Bu raqamlar yordamida istalgan sonni yozish mumkin.

Rim raqamlari — bu eski Rimliklar tomonidan ishlatilgan maxsus belgilar. Har bir belgi ma`lum sonni ifodalaydi.

Rim raqamlari harflardan iborat: $\mathrm{I},\mathrm{V},\mathrm{X},\mathrm{L},\mathrm{C},\mathrm{D},\mathrm{M}$

Har bir harf ma'lum bir qiymatga ega:

Rim raqamlarini hosil qilishning qoidalari bor. Ushbu qoidalarni birma-bir ko`rib chiqamiz.

1. Qo‘shish qoidasi: Agar kichik raqam katta raqamdan keyin kelganda, ular qo‘shiladi.

Masalan: $\mathrm{V}\mathrm{I}=5+1=6$ , $\mathrm{X}\mathrm{II}=10+2=12$

2. Ayirish qoidasi: Agar kichik raqam katta raqamdan oldin kelganda, kichik raqam katta raqamdan ayrib olinadi.

Masalan: $\mathrm{I}\mathrm{V}=5-1=4$, $\mathrm{I}\mathrm{X}=10-1=9$

3. Takrorlash qoidasi: Bir xil harf bir necha marta takrorlanishi mumkin, lekin eng ko‘p uch marta takrorlanadi.

Masalan: $\mathrm{XXX}=10+10+10=30$

Har ikki raqam turi har xil joyda va har xil maqsadlarda foydalanilishi mumkin. Ularning bir-biriga o`xshamagan xususiyatlari mavjud.

• Arab raqamlari: Oson va tez yoziladi. Biz ularni har kunda ishlatamiz.
• Rim raqamlari: Ko'proq tarixiy va rasmiy maqsadlarda ishlatiladi (masalan, soatdagi raqamlar yoki kitob boblari).

Aziz bolajonlar!

Bugungi darsimizda biz Rim va arab raqamlari mavzusini o‘rgandik. Siz bilan birgalikda arab raqamlarining qanday ishlatilishi, rim raqamlarining esa qanday belgilardan iboratligi haqida ko‘p narsani bilib oldik.

Bu bilimlar sizga hayotda, masalan soatni o‘qishda, kitoblarning boblarini sanashda yoki tarixiy ma’lumotlarni tushunishda katta yordam beradi.

Eslatma: Rim raqamlari biroz g‘alati tuyulsa ham, ularning o‘zi alohida qiziqarli jihatlari bor. Har safar ularga duch kelsangiz, o‘zingizni bir oz "tarixchi" his qilishingiz mumkin!

"Rim raqamlari qadimgi buyuk sivilizatsiyaning merosidir, ammo arab raqamlari esa fanning rivojlanishiga yo‘l ochib berdi."

Karl Fridrix Gauss